Na to pytanie próbują odpowiedzieć cztery kolejne raporty przygotowane na przestrzeni ostatniego roku w Ministerstwie Cyfryzacji, we współpracy z Grupą Roboczą ds. AI i merytorycznym udziałem dr Dominiki Kaczorowskiej-Spychalskiej z Centrum Inteligentnych Technologii Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego.
Głównym celem projektu było określenie poziomu dojrzałości cyfrowej czterech grup podmiotów: sektora małych i średnich przedsiębiorstw, Spółek Skarbu Państwa, jednostek administracji centralnej i samorządów terytorialnych. Analizie poddano między innymi kwestie: zakresu obecnego i planowanego wykorzystania nowych technologii cyfrowych, poziomu złożoności interakcji i współzależności z różnymi grupami interesariuszy w procesie transformacji cyfrowej, szerokie spektrum zgłaszanych w tym zakresie potrzeb poszczególnych grup podmiotów, jak również bariery i wyzwania determinujące inwestycje w technologie cyfrowe. W raportach zwrócono także uwagę na problematykę usług świadczonych drogą elektroniczną.
- Technologie cyfrowe, w tym obecnie w szczególności sztuczna inteligencja, mają znaczenie strategiczne. Redefiniują bowiem modele biznesowe, realizowane procesy zarządcze czy sposoby wykorzystania posiadanych zasobów. Szybkość wprowadzanych innowacji technologicznych, a także racjonalność decyzji o ich implementacji stają się wyznacznikiem dojrzałości cyfrowej i determinują dalsze kierunki zmian. Mają też kluczowy wpływ na pozycję Polski na arenie międzynarodowej - mówi dr Dominika Kaczorowska-Spychalska z Centrum Inteligentnych Technologii Wydziału Zarządzania UŁ.
Mimo iż analiza deklarowanego poziomu prowadzonych obecnie prac wdrożeniowych dotyczących technologii cyfrowych, jak i tych zrealizowanych w okresie ostatnich 3 lat, wskazuje, że są one podejmowane dość często w badanych grupach podmiotów, to prawie połowa Spółek Skarbu Państwa uważa, że ich obecny poziom zaawansowania cyfrowego jest jednak wciąż dość niski. Podobnego zdania jest jednak zaledwie 12% jednostek samorządu terytorialnego (36% ocenia ten poziom jako wysoki, a 2% nawet bardzo wysoki) i co dziesiąta firma sektora MŚP (prawie 40% ocenia go jako dobry, a nieco ponad 14% jako bardzo dobry). W większości przypadków inwestycje związane z transformacją cyfrową koncentrują się w dużym stopniu na zagwarantowaniu podstawowego wyposażenia (w tym między innymi w komputery, kserokopiarki czy skanery). W mniejszym stopniu dotyczy to natomiast programów pozwalających na prowadzenie wideokonferencji czy umożliwiających automatyzację realizowanych działań.
Źródłem pomysłów na tego typu inwestycje są na ogół doświadczenia innych podmiotów, w tym firm i organizacji pozarządowych oraz pracowników lub - tak jak w przypadku Spółek Skarbu Państwa – także Zarządu. Niestety współpraca z ośrodkami naukowo-badawczymi, w tym uczelniami, bez względu na grupę analizowanych podmiotów, jest wciąż umiarkowana. Deklaruje ją co prawda co trzecia Spółka Skarbu Państwa i podmiot administracji centralnej, ale tylko 12% firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw i zaledwie 5% jednostek samorządu terytorialnego. Za kluczowe czynniki zewnętrzne wpływające na kierunki i dynamikę wprowadzanych inwestycji w obszarze technologii cyfrowych uznano: postępującą automatyzację procesów, zmianę potrzeb i oczekiwań klientów oraz obywateli, regulacje prawne, a także zmiany zachodzące w poszczególnych branżach i sektorach rynku.
Jak wynika z prowadzonych badań, ze sztucznej inteligencji korzysta nieco ponad jedna czwarta Spółek Skarbu Państwa i zaledwie 5,6% firm sektora MŚP. I chociaż w przypadku małych i średnich firm, co dziesiąta z nich planuje wprowadzić tę technologię i/lub rozwiązania na niej oparte w okresie najbliższych 3 lat, to niestety aż 58% zadeklarowało, że nie podejmie takich działań, a co czwarta badana firma sektora MŚP stwierdziła, że nawet nie zna tej technologii. Dodajmy, że wszystkie podmioty zostały zapoznane z definicją AI, tak aby zapewnić dokładność badania i wyeliminować ryzyko różnych interpretacji tego pojęcia, co ma znaczenie dla oceny praktycznej implementacji tej technologii.
W jednostkach administracji centralnej po sztuczną inteligencję sięga 29% podmiotów, które wykorzystują ją przede wszystkim w celu realizacji własnych zadań, w szczególności w zakresie automatyzacji analizy danych. Zdecydowanie gorzej wygląda to w jednostkach samorządu terytorialnego, gdzie z AI korzysta zaledwie 5% podmiotów, przy czym znacznie częściej ma to miejsce w podmiotach dużych (22% badanych), niż małych (3%) i średnich (5%). Wśród najczęstszych barier, które hamują lub w jakimś stopniu ograniczają decyzje o inwestycjach w rozwiązania cyfrowe znalazły się wysokie szacowane koszty z tym związane i brak funduszy na ten cel, brak zidentyfikowanego zapotrzebowania na technologie cyfrowe czy rozwiązania na nich oparte, a także brak odpowiednio wykwalifikowanej kadry potrafiącej przeprowadzić proces wdrożeniowy. Zaskakujący może być fakt, że wśród czynników wskazywano także na brak świadomości zwrotu z takich inwestycji i brak wizji lub konsekwentnie realizowanej strategii zmian w tym obszarze. W przypadku podmiotów samorządu terytorialnego i administracji centralnej dość wysoki odsetek wskazań dotyczył także przewlekłych procedur, w tym w szczególności przetargowych.
- Prowadzone badania są jednym z pierwszych kroków, które podjęliśmy, żeby zweryfikować obecny stan zaawansowania cyfrowego i związanych z tym wyzwań. Mamy nadzieję, że inicjatywa, którą podjęliśmy, będzie początkiem wspólnych działań ukierunkowanych na stymulację rozwoju rynku innowacji w zakresie technologii cyfrowych – mówi Sylwia Stefaniak, Ministerstwo Cyfryzacji.
Jak wynika z prowadzonych badań, inwestycje w technologie cyfrowe wymagają interdyscyplinarnych i skoordynowanych działań, które z jednej strony będą budowały świadomość i rzetelną wiedzę różnych grup użytkowników, z drugiej zaś będą kształtowały umiejętności ich racjonalnego i odpowiedzialnego wykorzystania zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym.
- Droga do doskonałości cyfrowej wymaga bowiem ścisłej współpracy opartej na modelu quadruple helix, który pozwala budować wartość dodaną dzięki kooperacji podmiotów administracji państwowej, biznesu, świata nauki i społeczeństwa – dodaje dr Dominika Kaczorowska-Spychalska.
Szczegółowe wyniki badań są dostępne w raportach:
- „W drodze ku doskonałości cyfrowej. Wdrażanie technologii w Spółkach Skarbu Państwa” - https://www.gov.pl/web/ai/wdrazanie-technologii-w-spolkach-skarbu-panstwa---raport
- „W drodze ku doskonałości cyfrowej. Wdrażanie technologii w małych i średnich przedsiębiorstwach” - https://www.gov.pl/web/ai/wdrazanie-technologii-w-malych-i-srednich-przedsiebiorstwach---wyniki-badania
- „W drodze ku doskonałości cyfrowej. Wdrażanie technologii w samorządach”- https://www.gov.pl/web/ai/wdrazanie-technologii-w-samorzadach---raport-z-badania
- „W drodze ku doskonałości cyfrowej. Wdrażanie technologii w administracji centralnej” - https://www.gov.pl/web/ai/wdrazanie-technologii-w-administracji-centralnej---raport-z-badania
Redakcja: Wydział Zarządzania UŁ